Bark bolesny, czyli uszkodzenie stożka rotatorów

Stożek rotatorów to grupa mięśni oraz ścięgien pokrywających przód, tył i górę stawu ramienno-łopatkowego.

W jego skład wchodzą mięśnie nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, podłopatkowy i obły mniejszy, a ich przyczepy zlokalizowane są na łopatce. Okalają staw ramienny, a ich zadaniem jest umożliwienie wykonywania ruchów odwodzenia, rotacji wewnętrznej i zewnętrznej w stawie ramiennym, a także jego stabilizacja. Do najczęstszych dolegliwości związanych z barkiem należy uszkodzenie struktur pierścienia rotatorów spowodowanego zazwyczaj urazem. Dochodzi wtedy do zerwania albo naderwania mięśni lub ścięgien wchodzących w skład stożka. Zdarza się też, że przyczyną problemów są zmiany zwyrodnieniowe w stawie ramiennym. Uszkodzenie stożka rotatorów dotyka zarówno osoby młode, jak i po 40. roku życia i można podzielić go na typy według klasyfikacji Lefferta i Rowe’a:

• przerwanie horyzontalne lub poprzeczne – dotyczy przede wszystkim mięśnia nadgrzebietowego i może prowadzić do odsłonięcia kości ramiennej;
• przerwanie podłużne i poprzeczne, w których włókna mięśnia ulegają rozdzieleniu;
• masywne przerwanie stożka rotatorów – w tym przypadku wszystkie mięśnie pierścienia są uszkodzone, co powoduje przykurcze i większe odsłonięcie kości ramiennej.

Przyczyny uszkodzenia stożka rotatorów

Do uszkodzeń w obrębie stożka rotatorów może dojść w wyniku doznanych mikrourazów. Najbardziej narażeni są na nie sportowcy dyscyplin wymagających częstego unoszenia rąk nad głowę albo rzucania różnego rodzaju przedmiotami, a więc siatkarze, tenisiści, pływacy czy szczypiorniści. Do grupy podwyższonego ryzyka należą ponadto osoby, których praca związana jest z częstym wykonywaniem podobnych ruchów (np. malowanie sufitów czy innego rodzaju prace wykończeniowe). Zdarza się też, że przyczyną problemów są powstające zmiany zwyrodnieniowe, osłabione mięśnie, ścięgna i kości oraz wiek. Niekiedy bark bolesny spowodowany jest ciasnotą podbarkową, kiedy to dochodzi do zmniejszenia przestrzeni pomiędzy głową kości ramiennej, a wyrostkiem barkowym łopatki.

Wśród uszkodzeń stożka rotatorów wyróżnić można:

• uszkodzenia przewlekłe – spowodowane są mikrourazami lub zmianami zwyrodnieniowymi, a także częstym i regularnym unoszeniem rąk nad głowę, ich powstawanie to proces powolny, który początkowo nie daje żadnych objawów;
• uszkodzenia nagłe – powstają w wyniku urazów, np. podczas uprawiania sportu.

Objawy

Uszkodzenie stożka rotatorów objawiać się może na różne sposoby zależnie od przyczyn, które je spowodowały. Najczęściej występują specyficzne dolegliwości bólowe umiejscowione na szczycie barku po jego boku albo zewnętrznej stronie ramienia, które uniemożliwiają wykonywanie ruchów odwodzenia i zginania ręki. Oprócz tego ból pojawia się podczas leżenia na chorym barku. Pacjent może też zaważyć osłabienie kończyny i zmniejszenie ruchomości w stawie.

Diagnoza i leczenie

Podczas diagnostyki uszkodzenia stożka rotatorów konieczne jest wykonanie badania RTG, które umożliwia zobrazowanie stawu ramiennego. Dzięki rezonansowi magnetycznemu i badaniu ultrasonografem lekarz może zweryfikować dokładną lokalizację i stopień uszkodzeń. Oprócz tego ortopeda przeprowadza z pacjentem dokładny wywiad dotyczący wykonywanego zawodu oraz rodzajów aktywności fizycznej. Na podstawie zgromadzonych w ten sposób informacji lekarz może zaplanować najlepszy w konkretnym przypadku sposób leczenia. Zazwyczaj terapię rozpoczynają metody zachowawcze, a więc stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, odciążanie barku, wykonywanie odpowiednich ćwiczeń i poddawanie się specjalnym zabiegom fizykalnym. Jeśli działania te nie przynoszą żadnej poprawy, konieczna może być operacja dobrana w zależności od stopnia uszkodzenia stożka rotatorów i wieku pacjenta. Przy niewielkich zmianach dobre wyniki przynosi małoinwazyjny zabieg artroskopii, podczas którego lekarz wykonuje niewielkie nacięcia w skórze, a następnie wprowadza przez nie mikrokamerę i specjalne narzędzia w celu oczyszczenia stawu, zszycia zniszczonych struktur i ewentualnie usunięcia fragmentów kości. Po operacji staw jest unieruchamiany, a pacjent w krótkim czasie wraca do zdrowia. W ciężkich przypadkach wykonywany jest otwarty zabieg chirurgiczny, który wiąże się z dłuższą rekonwalescencją i większymi bliznami.

Rehabilitacja

Jednym z najważniejszych elementów leczenia zachowawczego jest odciążenie stawu barkowego w szynie odwodzącej. Rehabilitacja w tym przypadku ma na celu łagodzić ból i wzmacniać stopniowo zdrowe mięśnie, aby odciążyć uszkodzone struktury. Terapeuta powinien poinformować pacjenta jakie ruchy mogą pogłębiać dolegliwości i stopniowo wprowadza ćwiczenia wzmacniające.

Po zabiegu artroskopii ćwiczenia powinny być rozpoczęte już w następnej dobie po operacji. Muszą one być dobrane w taki sposób, aby nie obciążać ręki, a zarazem stopniowo wzmacniać chorą kończynę i umożliwić pacjentowi jak najszybszy powrót do sprawności. Czas rehabilitacji zależy w głównej mierze od zaangażowania pacjenta i może trwać od 2 miesięcy do nawet roku.