Zespół cieśni kanału nadgarstka

Kanał nadgarstka to kostno-włóknista przestrzeń ograniczona od strony grzbietowej kośćmi nadgarstka, a od strony dłoniowej zamknięta troczkiem mięśni zginaczy.  W kanale nadgarstka przebiega nerw pośrodkowy oraz ścięgna mięśni zginaczy palców, zginacza kciuka oraz zginacza promieniowego nadgarstka. Zespół cieśni występuje w sytuacji ucisku nerwu pośrodkowego przez struktury anatomiczne lub czynniki zewnętrzne. Ucisk nerwu powoduje zaburzenie jego przewodnictwa i wyzwolenie wtórnych objawów głównie pod postacią drętwienia lub mrowienia palców ręki.  

Przyczyny cieśni kanału nadgarstka

W większości przypadków dolegliwości o charakterze przewlekłym stanowią skutek kumulacji przeciążeń związanych z powtarzanymi ruchami nadgarstka i/lub siłowymi ruchami chwytnymi ręki. W związku z powyższym, objawy cieśni kanału nadgarstka często pojawiają się u osób przez większość dnia korzystających z klawiatury komputerowej, osób wykonujących prace manualne oraz u pracowników obsługujących wibracyjne urządzenia mechaniczne. Przyczynę cieśni nadgarstka może stanowić również obrzęk towarzyszący zapaleniu pochewek ścięgnistych zginaczy oraz pozapalne zbliznowacenia tkanek prowadzące do ograniczenia przestrzeni, w której przebiega nerw pośrodkowy. Stąd osoby chorujące na reumatoidalne zapalenie stawów i inne choroby o podłożu zapalnym są bardziej narażone na rozwój cieśni kanału nadgarstka. Ponadto, objawy związane z przejściowym uciskiem nerwu pośrodkowego są często zgłaszane przez kobiety w ciąży z problemem zatrzymania wody w organizmie i obrzękami. 

Ostry stan ucisku nerwu pośrodkowego jest spowodowany nagłym urazem, np. stłuczeniem okolicy nadgarstka, złamaniem nasad dalszych kości przedramienia, uciskiem zbyt ciasno założonego gipsu czy oparzeniem okolicy ręki i nadgarstka. 

Objawy ucisku nerwu pośrodkowego

Do typowych objawów cieśni kanału nadgarstka należy mrowienie i drętwienie w obszarze zaopatrywanym przez nerw pośrodkowy: powierzchnia dłoniowa kciuka, palca wskazującego, palca środkowego i przyśrodkowej części palca serdecznego. Zaburzeniom czucia może towarzyszyć osłabienie siły chwytu i trudności w manipulowaniu przedmiotami, np. trzymaniu kubka z herbatą czy pisaniu długopisem. Drętwienie palców lub ból ręki obecny jest także w nocy lub zaraz po przebudzeniu. Wynika to ze wzrostu ciśnienia w obrębie kanału nadgarstka w związku z pozostawaniem kończyny górnej w zgięciowym ułożeniu przez dłuższy czas podczas snu. 

Diagnostyka zespołu cieśni nadgarstka

Oprócz zebrania dokładnego wywiadu ortopeda wykonuje testy prowokacyjne:

• objaw Tinela: mrowienie, drętwienie palców pojawia się lub nasila w trakcie opukiwania nadgarstka na przebiegu nerwu pośrodkowego,
• test Phalena: pojawienie się objawów ucisku nerwu pośrodkowego podczas utrzymywania przez 60 sekund maksymalnego zgięcia w stawach promieniowo-nadgarstkowych. 

Pomocne w diagnostyce cieśni nadgarstka może być wykonanie testu badającego czucie w obrębie palców ręki za pomocą specjalnego włókna (Semmesa-Weinsteina), które uginając się, wywiera określony nacisk na powierzchnię skóry. W przypadku wątpliwości przeprowadza się badanie przewodnictwa nerwu pośrodkowego i poziomu aktywacji mięśni, EMG. 

Ortopeda powinien wykluczyć pozostałe przyczyny drętwienia palców ręki: ucisk korzenia lub nerwu na wyższym poziomie (np. wyniku choroby zwyrodnieniowej odcinka szyjnego kręgosłupa, zespołu górnego otworu klatki piersiowej) czy uogólnione neuropatie (np. w przebiegu cukrzycy). 

Leczenie zachowawcze cieśni nadgarstka

Leczenie zachowawcze obejmuje:

• okresowe noszenie ortezy chroniącej nadgarstek przed ustawieniem zgięciowym (podczas snu oraz w trakcie codziennych czynności),
• rezygnacja z ruchów przeciążających nadgarstek i rękę,
• leczenie przeciwzapalne: farmakoterapia, podanie kortyzonu do kanału nadgarstka – gdy przyczyną dolegliwości jest stan zapalny tkanek otaczających nerw pośrodkowy. 

Leczenie operacyjne – odbarczenie nerwu pośrodkowego

W razie braku powodzenia leczenia zachowawczego lub istnienia zmian strukturalnych w obrębie kanału nadgarstka, leczenie polega na operacyjnej dekompresji nerwu pośrodkowego. Zapobiega się w ten sposób dalszym skutkom uszkodzenia nerwu – zanikowi mięśni kłębu kciuka i upośledzeniu funkcji ręki. Zabieg operacyjny może być wykonywany „na otwarto” poprzez nacięcie skóry nad kanałem nadgarstka lub techniką endoskopową, celem uzyskania lepszego efektu kosmetycznego. W ramach zabiegu przecina się troczek zginaczy oraz uwalnia ewentualne zrosty tkanek otaczające nerw. 

Rehabilitacja po zabiegu operacyjnym 

Fizjoterapia ręki obejmuje postępowanie przeciwobrzękowe oraz stopniowe włączenie ruchów palców i nadgarstka. Po zdjęciu szwów ważnym elementem rehabilitacji jest praca na bliźnie pooperacyjnej celem jej uelastycznienia. Aby ułatwić ślizg nerwu pośrodkowego względem otaczających tkanek i poprawić jego funkcjonowanie, fizjoterapueta stosuje tzw. neuromobilizacje. Końcowym etapem rehabilitacji są ćwiczenia wzmacniające mięśnie odpowiedzialne za pewny i funkcjonalny chwyt ręki.