Paluchy koślawe, haluksy – leczenie operacyjne

Do najczęściej występujących schorzeń stopy powodujących jej ból i zniekształcenie należy paluch koślawy (haluks).

Przyczyny palucha koślawego

Przyczyny jego powstawania są różne, a wśród nich wymienić można m. in. zaburzenia statyczne i genetyczne powodujące deformację przedniej części stopy. Rozwojowi tego schorzenia sprzyja również płaskostopie, choroby układowe i zaburzenia neurogenne. Warto przy tym wspomnieć, że czynnik dziedziczny w 68% odpowiada za rodzinne występowanie haluksa.

Problemem dla prawidłowej mechaniki stopy jest nadmierna ruchomość I promienia stopy. I kość śródstopia przemieszczająca się grzbietowo w nadmierny sposób powoduje przetaczanie stopy do wewnątrz, a w efekcie przenosi większą część ciężaru masy ciała na II kość śródstopia. Niektórzy wskazują jako czynnik sprawczy haluksa właśnie takie działanie stopy, które powoduje zmianę rozkładu nacisków w obrębie przedniej części stopy. Aby potwierdzić widoczne zmiany koślawości palucha i płaskostopia poprzecznego, konieczne jest wykonanie badania radiologicznego przy czym powinno ono odbywać się na stojąco i przy obciążeniu stopy.

Wskazania do operacji haluksów

Objawy wynikające ze stylu życia pacjenta – a więc np. noszenie obuwia sprzyjającego powstawaniu haluksów, zazwyczaj w początkowej fazie leczone są zachowawczo. Wygodne buty na płaskim obcasie, okłady z lodu, specjalne wkładki czy leki przeciwzapalne stosowane są nierzadko przez chorego nawet bez konsultacji z lekarzem. Jeśli wymienione wyżej metody nie przynoszą skutków, konieczna jest wizyta u ortopedy. Leczenie zachowawcze swoim zakresem obejmuje edukację chorego – lekarz podczas wizyty wyjaśnia pacjentowi jakie są czynniki wpływające na powstawanie palucha koślawego, dokonuje oceny noszonego przez osobę chorą obuwia oraz metod leczniczych stosowanych wcześniej. Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi żadnych efektów, albo nastąpiło zaostrzenie objawów po wcześniejszej poprawie, konieczne jest leczenie operacyjne.

Na czym polega zabieg?

Podczas operacji chirurg przecina pierwszą kość śródstopia, a następnie w prawidłowy sposób ustawia odłamy kostne względem siebie w pozycji pozwalającej na zachowanie właściwej osi stopy. Oprócz tego dokonywana jest korekta przyczepów więzadłowych w otoczeniu deformacji, co uzupełnia ostateczne zaopatrzenie. Jeśli korekcja kości i więzadeł zostanie przeprowadzona w nieprawidłowy sposób, w przyszłości będzie dochodziło do nawrotu deformacji. Obecnie podczas tego typu operacji wykorzystywane są implanty trwale zespalające końce kostne, dzięki czemu można uniknąć problemów podczas obciążania stopy.

Przygotowanie do zabiegu

Po zdiagnozowaniu palucha koślawego i skierowaniu na operację, pacjent powinien wykonać również istotne badania dodatkowe, do których należą: morfologia i grupa krwi, analiza moczu, układ krzepnięcia, elektrolity, EKG, a u pacjentów powyżej 45. roku życia –również zdjęcie klatki piersiowej z opisem. Oprócz tego chory powinien poddać się szczepieniu p-WZW B. Jeśli cierpi on z powodu przewlekłych chorób, musi wcześniej skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który wykluczy ewentualne przeciwwskazania do zabiegu. Pacjent przyjmowany jest do szpitala w dniu operacji, gdzie powinien się zgłosić na czczo. Operator ostateczną kwalifikację do zabiegu ostatecznie potwierdza ok. 2-5 dni wcześniej.

Po zabiegu operacji palucha koślawego

Czas pobytu pacjenta w szpitalu zazwyczaj nie przekracza dwóch dni. Tego typu operacje wykonywane są w trybie chirurgii jednego dnia – chory przyjmowany jest na oddział rano, a wypisuje się go do domu już następnego dnia. Jeśli jednak zajdzie taka konieczność, pobyt w szpitalu jest odpowiednio wydłużany.

Zniekształcenie koślawe palucha bardzo często kwalifikuje się do zabiegu chirurgicznego, a obecnie lekarze mają do dyspozycji ponad 200 metod przeprowadzenia operacji. Cześć z nich – jak np. opisany wyżej zabieg osteotomii z zastosowaniem specjalnych śrub do zespolenia odłamów kostnych – pozwala na szybki powrót pacjenta do sprawności. Oczywiście wiele zależy od stopnia deformacji stopy i rozległości zabiegu operacyjnego. Zazwyczaj w okresie ok. 2 tygodni po operacji pacjent może obciążać stopę w specjalnym obuwiu, a chore miejsce jest regularnie schładzane. Oprócz tego stosowane są odpowiednio dobrane ćwiczenia bierne, izometryczne i czynne stawu skokowego. Stopniowo są one uzupełnianie o dodatkowe ruchy, które regularnie wykonywane wzmacniają stopę i zwiększają zakres jej ruchomości. Ponadto pacjent może w coraz większym stopniu obciążać stopę, o ile lekarz wyrazi na to zgodę – w tym przypadku konieczne jest wykonanie kontrolnego zdjęcia RTG. W ostatniej fazie powrotu do zdrowia pacjent kontynuuje ćwiczenia pozwalające zwiększyć zakres ruchu i wzmocnić mięśnie stopy. Podczas rehabilitacji niezwykle istotne jest stosowanie się do zaleceń lekarza i rehabilitanta, co w dużym stopniu decyduje o efektywności ćwiczeń.